|
ҳаммасини ҳақиқат, деб номласалар, ўртадаги ихтилоф жуда оз бўлади.
Лекин агар улар Қуръонни тушунишда фақат ҳақиқий маънога таяниб, қолганини тарк қилсалар, муаммо пайдо бўлади. У ҳолда улар тилда мажоз бор, Қуръонда эса йўқ, дейдиганлар билан бир хил бўлиб қоладилар.
Муҳкам ва муташобиҳ
Лафзларнинг араблар қўллаган айрим маъноларини (ҳақиқатни) ишлатиб, қолганларини (мажозларини) ишлатмаслик икки томонлама муаммо туғдиради.
Биринчидан, улар Қуръонни у нозил бўлган араб тили билан тушунмаганлари учун гуноҳкор бўладилар. Негаки, араблар ишлатган бир маънони олиб, қолганини олмаслик Қуръонни тушунишда араб тилини ишлатмасликдир. Бу нарса Қуръоннинг араб тилида эканлигига тўғри келмай қолади.
Иккинчидан, айрим маъноларни ишлатмаслик натижасида Аллоҳ Таолонинг оятларини тушунишда беқарорликка дуч келадилар. Масалан, улар Аллоҳ Таолонинг
يَا حَسْرَتَى علَى مَا فَرَّطتُ فِي جَنبِ اللَّهِ
– „Аллоҳ ҳаққида (яъни У Зотга тоат-ибодат қилишда) сусткашлик қилганимга надомат бўлғай!“. [39:56]
деган ва
وَيَبْقَى وَجْهُ رَبِّكَ
– „Парвардигорингизнинг юзи — боқий мангу қолур“. [55:27]
деган оятларини ўқисалар ва лафзларнинг ҳақиқий маънолари (ён ва юз) билан кифоялансалар, бу оятларнинг маъносини тушуна олмасдан гандираклаб қоладилар. Негаки, бу лафзларнинг ҳақиқий маънолари «ён» ва «юз» дан бошқа нарса эмас.
Агар бу сўзларнинг ҳақиқий маъноси қўлланадиган бўлса, Аллоҳ ундай маънолардан пок Зот. Чунки Аллоҳ Субҳанаҳу
لَيْسَ كَمِثْلِهِ شَيْءٌ
– „Бирон нарса У Зотга ўхшаш эмасдир“. [42:11]
Шунинг учун улар бу оятларни қандай тафсир қилишларини билмасдан ҳайрон бўлиб қолдилар. Кейин унинг тафсирида бу ердаги ён сўзи биз тушунган маънодаги ён эмас, бу ердаги юз сўзи биз тушунган маънодага юз эмас, деб қўя қолдилар. Бу иш лафзларни араб тили билан тафсир қилмаслик бўлади.
Улар бу оятларни араблар лафзга юклаган ҳақиқий маънода ҳам, урфий ҳақиқатга кўра ҳам ва ҳатто Пайғамбар с.а.в.дан нақл қилиб, шаръий ҳақиқатга кўра ҳам тафсир қилмадилар. Шунингдек, уни мажозу киноя билан ҳам шарҳламадилар. Бор айтган гаплари бу
29-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204